Η αρχή της ζωής αποτελεί ένα μυστήριο, όπως και το τέλος της. Όλη η διαδικασία με την οποία η σύντηξη δύο ημιτελών κυττάρων οδηγεί στην διαμόρφωση ενός νέου, άρτιου δομικά και λειτουργικά οργανισμού, σαγηνεύει καθέναν που αποπειράται να διεισδύσει στις λεπτομέρειες που την συγκροτούν.
Όμως, όσο σαγηνευτική είναι η γνώση αυτού του μυστηρίου, για όποιον αποπειράται να το προσεγγίσει με σεβασμό, άλλο τόσο – όπως συμβαίνει και σε όλα τα μυστήρια – μια πρόχειρη προσέγγιση οδηγεί σε ανακρίβειες και απλουστεύσεις, που απομειώνουν την ομορφιά του.
Από πότε το έμβρυο, το προϊόν της αγαπητικής ένωσης των δύο γονέων, δύναται να θεωρείται τέλειος άνθρωπος; Η απάντηση στην ερώτηση αυτή, για κάποιους ανθρώπους, προϋποθέτει την απάντηση στο επόμενο ερώτημα: Από πότε το έμβρυο διαθέτει πλήρως σχηματισμένα όργανα, αυτά που συναντούμε στον ενήλικα άνθρωπο; Και τι ισχύει, πιο συγκεκριμένα, για τα ζωτικά όργανα του ανθρώπου, όπως π.χ. η καρδιά;
Πριν μιλήσουμε ειδικά για την καρδιά, πρέπει να δώσουμε στον αναγνώστη να κατανοήσει ότι το κάθε όργανο δεν σχηματίζεται σε μία στιγμή, «αυτόματα». Αντιθέτως προκύπτει από μια διαδικασία η οποία ξεκινά, για κάθε όργανο, με την συγκέντρωση κάποιων – όπως αποκαλούνται – πρόδρομων κυττάρων, στις θέσεις εντός του εμβρύου που αντιστοιχούν στην ανατομική θέση του σχηματιζόμενου οργάνου ήδη από τις πρώτες ημέρες μετά την γονιμοποίηση. Η σταδιακή διαφοροποίηση (δηλαδή η απόκτηση διαφορετικών μορφολογικών και λειτουργικών χαρακτηριστικών) και ομαδοποίησή αυτών των κυττάρων οδηγεί στον σχηματισμό του κάθε οργάνου, μέχρι να φτάσει το έμβρυο στο τέλος του πρώτου τριμήνου της ζωής να διαθέτει όλα τα όργανα, σε ικανό βαθμό λειτουργικότητας, που διαθέτει ο ενήλικας άνθρωπος, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι όλα αυτά τα όργανα δεν θα συνεχίσουν για όλους τους επόμενους μήνες, μέχρι τη γέννηση, και για πολλά χρόνια αργότερα να αναπτύσσονται και να τελειοποιούνται.
Ειδικά για την καρδιά, η συγκέντρωση αυτών των πρόδρομων κυττάρων δίνει γέννηση στον πρόδρομο καρδιακό σωλήνα (εικ.1) ήδη από την 21η ημέρα μετά τη σύλληψη. Ο καρδιακός αυτός σωλήνας διαθέτει ήδη φλεβικό και αρτηριακό πόλο1. Τις αμέσως επόμενες ημέρες, ο καρδιακός αυτός σωλήνας υφίσταται δύο κάμψεις-αναδιπλώσεις, όπως φαίνεται σχηματικά στην εικ. 1, στο τέλος των οποίων αποκτά ένα σχήμα στο οποίο κανείς μπορεί να διακρίνει τις βασικές κοιλότητες που συγκροτούν την καρδιά. Η διαδικασία αυτή ολοκληρώνεται την 24η-25η ημέρα, μετά τη σύλληψη. Ο σχηματισμός της καρδιάς συνεχίζεται τις επόμενες εβδομάδες (εικ. 2), με ολοκλήρωση του μεσοκολπικού και μεσοκοιλιακού διαφράγματος καθώς και με την διαίρεση του μονήρους αρτηριακού μίσχου σε δύο μεγάλα αγγεία. Με την βοήθεια των υπερήχων, μπορούμε ήδη από την 15η εβδομάδα κύησης να αναγνωρίσουμε τις βασικές δομές που συγκροτούν την καρδιά (εικ. 3)και να διαγνώσουμε μεγάλο ποσοστό από ανωμαλίες, που ενδέχεται – ευτυχώς σπάνια – να επηρεάσουν αυτή τη διαδικασία διαμόρφωσης του οργάνου. Παράλληλα με την διαδικασία δομικής διαμόρφωσης της καρδιάς, ήδη από την 3η εβδομάδα σχηματισμού, ο καρδιακός σωλήνας παρουσιάζει περισταλτικού τύπου συσπάσεις 2, ενώ όπως αποτελεί πρακτική σε κάθε μαιευτικό ιατρείο, από την 8η-9η εβδομάδα κύησης, μπορούμε με την βοήθεια των υπερήχων να ανιχνεύσουμε τον περισταλτισμό της καρδιάς, επιβεβαιώνοντας έτσι μία φυσιολογικά εξελισσόμενη ενδομήτρια κύηση.
Εικ. 1.
Εικ. 2. Καρδιά ανθρωπίνου εμβρύου ηλικίας 6 εβδομάδων (από Paediatric cardiology, RH. Anderson, EJ. Baker, ARedington, ML. Rigby, Dl Penny, G Wernovsky. Elsevier Health Sciences, 2009 .3rd ed. σελ.49)
Εικ.3. Ηχοκαρδιογράφημα καρδιάς εμβρύου σε ηλικία 15 εβδομάδων
- De La Cruz MV , S á nchez-G ó mez C , Palomino MA . The primitive cardiac regions in the straight tube heart (Stage 9) and their anatomical expression in the mature heart: an experimental study in the chick embryo. J Anat 1989 ; 165 :121 – 31 .
- Genetics and cardiac anomalies. Gittenberger–de Groot AC, Poelmann RE. In:Fetal Cardiology Embryology, Genetics, Physiology, Echocardiographic Evaluation, Diagnosis and Perinatal Management of Cardiac Diseases Eds. Simcha Yagel, Norman H. Silverman, Ulrich Gembruch. 2nd Edition. Taylor &Francis, 2008
- Paediatric cardiology, RH. Anderson, EJ. Baker, ARedington, ML. Rigby, Dl Penny, G Wernovsky. Elsevier Health Sciences. 3rd ed. UK, 2009
Πηγή: ΟΔΥΣΣΕΙΑ
