Οι επιστήμονες πλησιάζουν στη δημιουργία ωαρίων από κύτταρα δέρματος για χρήση τους στην εξωσωματική γονιμοποίηση

Από το «Αφήστε με να ζήσω!»

Ερευνητές από το Oregon Health & Science University, OHSU, ανέπτυξαν τεχνική για τη δημιουργία τεχνητών ωαρίων. Εφαρμόστηκε έως τώρα σε πειραματόζωα με ικανοποιητικά αποτελέσματα. Εφόσον τελειοποιηθεί και για τον άνθρωπο τότε τα τεχνητά ωάρια θα είναι προσιτά στην εξωσωματική για τη δημιουργία και ανθρώπινων εμβρύων. Η «μητέρα» αυτών των ανθρώπινων εμβρύων, δηλ. το νέο τεχνητό ωάριο θα είναι ένα υβριδικό κύτταρο που θα προέρχεται από την ένωση ενός ωαρίου δότριας (που θα παράσχει μόνο το κυτταρόπλασμά του) και ενός δερματικού κυττάρου (που θα παράσχει μόνο το πυρήνα του). Το δερματικό κύτταρο (πυρήνας) θα ανήκει σε έναν άνδρα ή μία γυναίκα οι οποίοι και θα καρπώνονται τελικά τη «μητρότητα» του νέου ανθρώπου.

Οι επιστήμονες περιέγραψαν τη διαδικασία στο περιοδικό Science Advances ⁽¹⁾ ως εξής: μετέφεραν τον πυρήνα ενός κυττάρου δέρματος σε ένα ωάριο δωρητή οργανισμού, του οποίου ο πυρήνας είχε αφαιρεθεί. Πειραματιζόμενοι σε ποντίκια, οι ερευνητές κατάφεραν τον πυρήνα του κυττάρου του δέρματος να μειώσει τα χρωμοσώματά του στο μισό, έτσι ώστε στη συνέχεια να γονιμοποιηθεί από ένα σπερματοζωάριο και να δημιουργηθεί ένα βιώσιμο έμβρυο.

«Ο στόχος είναι η παραγωγή ωαρίων για ασθενείς που δεν έχουν δικά τους ωάρια», δήλωσε ο κύριος συγγραφέας της μελέτης Shoukhrat Mitalipov, διευθυντής του Κέντρου OHSU για την εμβρυϊκή κυτταρική και γονιδιακή θεραπεία.

Η τεχνική, που ονομάζεται in vitro γαμετογένεση, θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί από γυναίκες προχωρημένης αναπαραγωγικής ηλικίας ή από όσες δεν μπορούν να παράγουν βιώσιμα ωάρια λόγω προηγούμενης θεραπείας για καρκίνο ή άλλες αιτίες. Αυξάνει επίσης την πιθανότητα οι ομοφυλόφιλοι άνδρες να έχουν παιδιά ⁽²⁾ που θα σχετίζονται γενετικά και με τους δύο άντρες, καθώς ο ένας θα συνδράμει σε ένα τεχνητό ωάριο (μέσω του δερματικού του κυττάρου) και ο άλλος με το σπέρμα του.

Αντί να διαφοροποιούν τα προκλητά πολυδύναμα βλαστοκύτταρα, induced pluripotent stem cells ή iPSC, στην κατεύθυνση των σπερματοζωαρίων ή των ωαρίων, οι ερευνητές του OHSU επικεντρώνονται ⁽³⁾ σε μια τεχνική που βασίζεται στην μεταφορά πυρήνων σωματικών κυττάρων, στην οποία ένας πυρήνας κυττάρου δέρματος μεταμοσχεύεται σε ωάριο δότη από το οποίο έχει αφαιρεθεί ο πυρήνας του. Το 1996, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν αποτελεσματικά αυτή την τεχνική για να κλωνοποιήσουν ένα πρόβατο στη Σκωτία το οποίο ονόμασαν Dolly.

Στην περίπτωση της Dolly, οι ερευνητές δημιούργησαν έναν κλώνο από ένα γονέα. Αντιθέτως εδώ, η μελέτη του OHSU περιγράφει το αποτέλεσμα μιας τεχνικής που δημιουργεί έμβρυα με χρωμοσώματα τα οποία συνεισέφεραν και οι δύο γονείς.

Η διαδικασία περιλαμβάνει τρία βήματα ⁽³⁾ :

• Οι ερευνητές μεταμοσχεύουν τον πυρήνα ενός κυττάρου δέρματος ποντικού σε ένα ωάριο ποντικιού από το οποίο έχει αφαιρεθεί ο δικός του πυρήνας.
• Υποκινούμενος από το κυτταρόπλασμα, δηλ. από το υλικό που υπάρχει στο ωάριο του δότη, ο εμφυτευμένος πυρήνας του κυττάρου του δέρματος απορρίπτει τα μισά από τα χρωμοσώματά του. Η διαδικασία είναι παρόμοια με την κυτταρική μείωση, κατά την οποία τα κύτταρα διαιρούνται για να παράγουν ώριμο σπέρμα ή ωάρια. Αυτό είναι το βασικό βήμα, που έχει αποτέλεσμα να δημιουργηθεί ένα απλοειδές ωάριο που έχει μονό αριθμό χρωμοσωμάτων.
• Στη συνέχεια, οι ερευνητές γονιμοποιούν το νέο-τεχνητό ωάριο με σπέρμα, με τη διαδικασία της εξωσωματικής γονιμοποίησης. Αυτό δημιουργεί ένα διπλοειδές έμβρυο, το οποίο διαθέτει δύο σειρές χρωμοσωμάτων και αναμένεται να οδηγήσει σε υγιείς απογόνους με ίση γενετική συνεισφορά και από τους «δύο γονείς».

Εργαστήρια σε όλο τον κόσμο ασχολούνται ήδη με μια διαφορετική τεχνική γαμετογένεσης στο εργαστήριο (in vitro gametogenesis, IVG). Αλλά αυτή περιλαμβάνει τη χρονοβόρα διαδικασία επαναπρογραμματισμού των κυττάρων του δέρματος ώστε να γίνουν iPSC (προκλητά πολυδύναμα βλαστοκύταρα) τα οποία κατόπιν καθοδηγούν ώστε να διαφοροποιηθούν  και να γίνουν ωάρια ή σπερματοζωάρια.

«Εμείς, δήλωσε η συν-συγγραφέας Paula Amato, της Ιατρικής Σχολής OHSU, παραλείπουμε όλο αυτό το βήμα του επαναπρογραμματισμού των κυττάρων. Το πλεονέκτημα της τεχνικής μας είναι ότι αποφεύγει τον μεγάλο χρόνο καλλιέργειας που απαιτείται για τον επαναπρογραμματισμό του κυττάρου. Μέσα στους αρκετούς μήνες, μπορεί να συμβούν πολλές βλαπτικές γενετικές και επιγενετικές αλλαγές».

Αν και οι ερευνητές μελετούν επίσης την τεχνική σε ανθρώπινα ωάρια και πρώιμα έμβρυα, η Amato δήλωσε ότι θα περάσουν χρόνια πριν η τεχνική είναι έτοιμη για κλινική χρήση στον άνθρωπο.

Τί επιφυλάσσει το μέλλον από την εφαρμογή αυτής της τεχνικής στον άνθρωπο; Κανείς δεν ξέρει.  Πρόκειται ουσιαστικά για δημιουργία εμβρύων από τρείς βιολογικούς γονείς. Γυναίκες-δότριες θα παραχωρούν τα ωάριά τους σε αυτές τις εφαρμογές, άλλα άτομα άντρες ή γυναίκες θα δίνουν τα δερματικά τους κύτταρα και άλλοι το σπέρμα. Εάν εφαρμοστεί για χάρη ανδρικών ζευγών θα χρησιμοποιηθεί και παρένθετη μητέρα….. Αμέτρητα έμβρυα θα δημιουργηθούν και θα καταστραφούν μέχρι να «τελειοποιηθεί» η μέθοδος αλλά και κατά την εφαρμογή της, ενώ απρόβλεπτες θα είναι οι συνέπειες στην υγεία, τη προσωπικότητα και τη πορεία της ζωής αυτών των παιδιών που θα έχουν για βιολογική μητέρα το απύρηνο ωάριο μιας δότριας, το δερματικό κύτταρο/πυρήνα ενός άντρα ή μιας γυναίκας, θα κυοφορούνται ίσως από μια παρένθετη, και θα ανατρέφονται ενδεχομένως από έναν άντρα που θα δηλώνει «μητέρα».

Δεν μπορεί κανείς να γνωρίζει ακριβώς τί περιμένει την ανθρωπότητα από τέτοιες πρωτοβουλίες, αλλά η αίσθησή μας είναι πως όταν ο άνθρωπος αναλαμβάνει το ρόλο του Δημιουργού, τότε αυτό που δημιουργεί ονομάζεται ανθρώπινα συντρίμμια, δυστυχία και θάνατος.

 
Παραπομπές:

1. https://www.science.org/doi/10.1126/sciadv.adk9001
2. https://www.queerty.com/new-study-points-the-way-for-gay-men-to-have-babies-using-dna-from-both-partners-20240313
3. https://www.lifenews.com/2024/03/14/scientists-move-step-closer-to-making-ivf-eggs-from-skin-cells/